187. κείμενα .pdf s .2 pages

[03] G. Agamben (ΕΡΤ3, 2011),

[08] Βιολογία-determinism,

[09] Βιολογία-racism-social-darwinism,

[10] Βιοπολιτική-despotic-democracy,

[12] Κ. Καστοριάδης-αυτονομία,

[13] Κ. Καστοριάδης-συνέντευξη,

[14] Κ. Καστοριάδης-θεωρία-ιστορία,

[16] Κ. Καστοριάδης-δημοκρατία,

[18] Diego Rivera-Hitler-Βερολίνο-1928,

[19] Dada-1920,

[20] Dario Fo-1970,

[21] Eduardo Galeano-1978,

[24] Michel Foucault-μορφές-πολιτικοποίησης,

[25] Michel Foucault-1926-1984,

[26] Michel Foucault-G. Agamben-Βιοπολιτική-Homo-Sacer,

[27] Michel Foucault-Ηθική,

[29] Michel Foucault-φασισμός-μάζες,

[30] Michel Foucault-εξέγερση,

[31] Michel Foucault-K. Marx-βιοεξουσία,

[33] Michel Foucault-μεταδομιστικός-αναρχισμός,

[34] G. Agamben-Homo Sacer,

[36] Guy Debord-κοινωνία-θεάματος,

[37] Jeffrey Herf-αντιδραστικός-μοντερνισμός,

[38] ‘κριτική του δικαίου-συναίσθημα ενοχής‘,

[40] Κ. Καστοριάδης-M. Bakunin-‘υπόθεση περί ύπαρξης Θεού‘,

[41] M. Bookchin-φύση-ηθική,

[42] Max Horkheimer-‘Οι Εβραίοι και η Ευρώπη’ (1939),

[43] Michel Foucault-A. Negri-Αυτοκρατορία,

[44] F. Nietzsche-nazis,

[45] Pierre Bourdieu-ανδρική κυριαρχία-συμβολική επανάσταση,

[47] Μάης 1968-καταλήψεις-Παρίσι,

[48] Primo Levi (1919–1987)-‘Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος‘,

[51] E. Fromm-ψυχολογία του ναζισμού,

[52] Raoul Vaneigem-Βίβλος των ηδονών,

[53] S. Zizek-‘Το Πνεύμα των Ιακωβίνων‘,

[54] Saul Newman-‘μετα-αναρχισμός‘,

[57] Ισπανικός Εμφύλιος-‘Φίλοι του Ντουρούτι’ (1939),

[59] Umberto Eco-‘πρωτοφασισμός‘ ή ‘αρχέγονος φασισμός‘,

[60] Umberto Eco-‘μη ανεκτικότητα‘,

[61] Walter Benjamin (1892-1940),

[62] Wendy Brown-‘αριστερή μελαγχολία‘,

[63] Wilhelm Reich-ψυχολογία του φασισμού,

[64] ‘Ο βασανιστής ως όργανο της κρατικής εξουσίας‘,

[66] Raoul Vaneigem-‘γενικευμένη αυτοδιεύθυνση‘,

[67] Herbert Marcuse-‘O Mονοδιάστατος Άνθρωπος‘ (1964),

[68] Maximilien de Robespierre,

[69] Jean Baudrillard-Guy Debord,

[73] Michel Foucault-διανοούμενοι-εξουσία,

[75] Michel Foucault-καταδυνάστευση της λογικής πάνω στην τρέλα,

[89] Max Horkheimer-κριτική στον θετικισμό και τη μεταφυσική,

[ you tube – ‘Theoretical puppets’ : F is for Freedom (Michel Foucault),

…P is for Power (Michel Foucault), …Michel Foucault meets Gilles Deleuze,

…Michel Foucault on Karl Marx (Part 1 and 2) ],

Αυτόνομη Πρωτοβουλία

89. M.Horkheimer (κριτική στον θετικισμό – και τη μεταφυσική)

89. horkheimer.positivism.metaphysics.pm

…M.Horkheimer  (κριτική στον θετικισμό -και τη μεταφυσική)

Για τον M.Horkheimer η κριτική απέναντι στον νεοθετικισμό είναι μέρος της συνολικότερης αντιπαράθεσης της «Κριτικής Θεωρίας» με τις («παραδοσιακές») θεωρίες των δεκαετιών του 1920 και 1930 (υπαρξισμός, πραγματισμός, φιλοσοφία της ζωής κλπ.). Η συγκεκριμένη στάση δεν μπορεί να θεωρηθεί άσχετη με το κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο της εποχής: η απειλή του φασισμού είναι άμεσα ορατή ενώ η κύρια πρόθεση των σταχαστών της Κριτικής Θεωρίας είναι η ριζική άρνηση του status quo.[1]

Σύμφωνα με τον Horkheimer ο νεοθετικισμός του Κύκλου της Βιέννης αποτελεί μια (περιοριστική) αναγωγή του παλαιότερου εμπειρισμού σε ό,τι είναι άμεσο – η ένταση μεταξύ ‘συνείδησης’ και ‘Είναι’ έχει εκλείψει εδώ. Πίσω από τα δεδομένα δεν υπάρχει τίποτα, καμία άλλη πραγματικότητα ‘ το λογικό και το τυπικό στοιχείο είναι τα κυρίαρχα και κάθε ερώτηση για το περιεχόμενο μπαίνει στο περιθώριο. Με τον τρόπο ωστόσο αυτόν η θετικιστική αντιμεταφυσική αιχμή μετατρέπεται σε “χυδαία πολεμική”: σε αυτήν αντανακλάται (όπως και στην συνολική εξέλιξη του φιλελευθερισμού) η αγωνία της αστικής τάξης μπροστά στις αναμενόμενες κοινωνικές εξελίξεις..

Ο (επιφανειακός) εμπειρισμός σύμφωνα με τον Horkheimer, χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία τα οποία τον καθιστούν μια φιλοσοφία «χρήσιμη και αποδοτική» για «τις αυταρχικές δυνάμεις»: κατά πρώτον, είναι επιρρεπής στην «δεισιδαιμονία» ‘ δεύτερον, περιορίζεται σε μια μόνο μορφή της γνώσης ‘ τρίτον, επιμένει να προσκολλάται στην «θετικότητα των δεδομένων». Ο λογικός εμπειρισμός της Βιέννης συντηρεί την καθεστηκυϊα τάξη πραγμάτων εξορίζοντας οτιδήποτε δεν υπακούει στους δικούς του γλωσσικούς κανόνες και παραγνωρίζοντας το ενεργό στοιχείο της γνώσης το οποίο υπερβαίνει την απλή παρατήρηση. Με τον τρόπο αυτό «απολυτοποιεί» τα «δεδομένα» και υποστασιοποιεί το υπάρχον καθεστώς. Για τον Horkheimer πάντως το πιο σημαντικό εδώ είναι πως ο «φετιχισμός των δεδομένων» οδηγεί τον θετικισμό στην «διάκριση μεταξύ δεδομένων και αξιών»: με αυτό τον διαχωρισμό ο θετικισμός αποκόπτεται πλήρως από το κριτικό περιεχόμενο του παλαιότερου εμπειρισμού: περιορισμός στα δεδομένα σημαίνει αναγνώριση των δεδομένων, αποδοχή ακόμη και εκείνων των δεδομένων που σαφώς απειλούν το ανθρώπινο είδος και τον κόσμο μας…

Στο επίπεδο της μεθοδολογίας των κοινωνικών επιστημών, η αξιακή ουδετερότητα της επιστήμης είναι το κύριο συμπέρασμα της ανάγνωσης του Weber από τους οπαδούς της επηρεασμένης από τον θετικισμό αγγλοσαξονικής κοινωνιολογίας. Αυτή η ανάγνωση παρουσιάζεται από τον Parsons στο 15^ο συνέδριο της Γερμανικής Κοινωνιολογικής Εταιρίας, και δεχεται την κριτική του Horkheimer. Οι θέσεις του Horkheimer για τη σχέση κριτικής θεωρίας και ‘αξιών’ μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:[2] πρώτον, η επιλογή του αντικειμένου της από την Κριτική Θεωρία δεν είναι επιλογή τυχαία: τα κίνητρά της δεν είναι ‘καθαρά θεωρητικά’, θέλει να γνωρίσει την κοινωνική πραγματικότητα ώστε βάσει αυτής της γνώσης να την αλλάξει. Δεύτερον, η «αξιακή ουδετερότητα» της κοινωνικής επιστήμης και η καθαρή και «ουδέτερη κατανόηση» των κοινωνικών φαινομένων δεν αποτελούν απλώς ‘ουτοπίες’, παρά εσφαλμένες και περιοριστικές ουτοπίες. Τρίτον, η πραγματική σύλληψη του αντικειμένου “κοινωνία” είναι ‘δυναμική’, οδηγεί στη δυνατότητα και την αναγκαιότητα άρσης των αντιφάσεων που το χαρακτηρίζουν, στη δυνατότητα και την αναγκαιότητα μετασχηματισμού του κοινωνικού όλου. Τέταρτον, το «(εν)διαφέρον» για αλλαγή και βελτίωση του υπάρχοντος, η στοχοθεσία δηλαδή της Κριτικής Θεωρίας προκύπτει “από τα ίδια τα πράγματα”, είναι «αντικειμενικά θεμελιωμένη» και «λογική», εκφράζει το πραγματικό περεχόμενο του Λόγου..

Στο διαφωτιστικό δοκίμιό του του 1937 ο Horkheimer αναφέρει: στην μεταφυσική γίνεται λόγος για ουσία, οντότητα, ψυχή, αθανασία, «έννοιες που η επιστήμη σχεδόν δεν ξέρει τι να τις κάνει» ‘ έχει την αξίωση η μεταφυσική με μέσα προσιτά στον καθένα να συλλάβει το Είναι, να σκεφεί την Ολότητα, να ανακαλύψει ένα ανεξάρτητο από τον άνθρωπο νόημα του κόσμου… «Η μεταφυσική συνείδηση συμβιβάζεται κατά κανόνα με την πεποίθηση για την αιώνια αναγκαιότητα μιας σκληρής ζωής για την πλειονότητα των ανθρώπων και της αυτοεγκατάλειψης του ατόμου υπέρ των εκάστοτε σκοπων των ιθυνόντων. Εδώ μάλιστα η μεταφυσική επικαλείται δήθεν αδιαμφισβήτητες αλήθειες και διόλου τη Βίβλο».[3]

«[…] Εν όψει του αυταρχικού συστήματος διακυβέρνησης στη Γερμανία, στην πνευματική προετοιμασία του οποίου η μεταπολεμική μεταφυσική έχει το σημαντικό μερίδιό της, αυτός ο νεοθετικιστικός τρόπος σκέψης ασκεί μια έλξη και σε ευρύτερους αντιφασιστικούς κύκλους. Ήδη στην καλύτερή του περίοδο ο φιλοσοφικός αγώνας εναντίον των μεταφυσικών εννοιών δεν αναφερόταν μόνο στο υπερπέραν, αλλά και στις μισάνθρωπες οργανιστικές θεωρίες του κράτους και της κοινωνίας. Νωρίς ήδη η αυταπάτη της ιδέας του Θεού επικρίθηκε μαζί με την φετιχοποίηση του κράτους, κάτι που συνυπολογίζεται ως πλεονέκτημα στη σύγχρονη ερμηνεία της έννοιας του θετικισμού». Ο Horkheimer προβαίνει στη διαπίστωση πως μέρος της νεολαίας που αναζητά πνευματικά όπλα κατά της μέθης του ολοκληρωτισμού στηρίζεται στο παρελθόν μιας τέτοιας φιλοσοφίας η οποία στα πανεπιστήμια εμφανίζεται ως ριζοσπαστική αντιμεταφυσική σχολή. Και όμως «υπό την σημερινή της μορφή δεν είναι λιγότερο συνυφασμένη με τις κυρίαρχες καταστάσεις απ’ότι η μεταφυσική. Αν και η σχέση της με τα ολοκληρωτικά κράτη δεν εκδηλώνεται φανερά, εντούτοις δεν είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί. Η νεορομαντική μεταφυσική και ο ριζοσπαστικός θετικισμός στηρίζονται από κοινού στη θλιβερή διάθεση ενός μεγάλου μέρους της αστικής τάξης, που έχει εγκαταλείψει εντελώς την πεποίθηση ότι θα βελτιώσει τις συνθήκες με τις δικές της ικανότητες και που, φοβούμενη μια αποφασιστική αλλαγή του κοινωνικού συστήματος, υποτάσσεται άβουλα στην κυριαρχία των ομάδων της που εκπροσωπούν τα ισχυρότερα κεφάλαια».

«[…] Όταν ο κοινός νους αντιλαμβάνεται τον κόσμο ανάλογα με τις συνθήκες ζωής των φορέων του, τότε η αλλαγή της κατεστημένης τάξης πραγμάτων προσφέρει τη σκοπιά από την οποία το ενεργό άτομο ταξινομεί τα δεδομένα και με αυτά συνθέτει τη θεωρία. Η θεωρία είναι κατανοητή στη μεθοδολογία και στις βασικές της έννοιες, αλλά και στην εξελικτική της πορεία μόνο σε συνάρτηση με αυτήν ακριβώς την μεροληπτικότητα […]. Η σωστή σκέψη εξαρτάται τόσο πολύ από τη σωστή βούληση όσο και η βούληση από τη σκέψη».

Όσον αφορά τον διαχωρισμό αξιολόγησης και επιστήμης, γράφει ο Horkheimer για τον υποδεέστερο ρόλο μιας σκέψης που κατέχει τη «θέση μιας υπηρέτριας υπέρ των εκάστοτε σκοπών της βιομηχανικής κοινωνίας»: «Οι δυνάμεις που θέτουν τους στόχους χρησιμοποιούν τη σκέψη, η οποία έχει παραιτηθεί από κάθε καθοριστικό ρόλο. Και οι επιστήμονες […] υπόσχονται να τηρήσουν αυτή την τάξη πραγμάτων, εμφανίζοντας υποτακτικά ως καθαρότητα, επιστημονική αυστηρότητα ή κάτι ανάλογο την παραίτησή τους από το δικαίωμα να γνωρίζουν σε κάθε βήμα του θεωρητικού στοχασμού πράγματι που οδηγεί, παρόμοια όπως οι πολίτες ενός κράτους που παρουσιάζουν τη σιωπηρή ανοχή απέναντι στην τυραννία ως πίστη και νομιμοφροσύνη».

Η «σχετικοκρατία» παρατηρεί ο Horkheimer, υπό την έννοια μιας ουδετερότητας της επιστήμης απέναντι σε αξίες και στόχους «παρουσιάζεται σήμερα αναντίρρητα ως γνώρισμα ενός φιλελεύθερου φρονήματος. Αδικαιολόγητα. Η ανεκτικότητα του Διαφωτισμού δεν ήταν ουδέτερη. Σήμαινε μεροληπτικότητα υπέρ της αστικής τάξης και κατά του φεουδαρχισμού, υπέρ του θεϊσμού και κατά της εκκλησίας, υπέρ της επικερδούς καταναγκαστικής εργασίας των εγκληματιών και κατά του ακρωτηριασμού τους κ.ο.κ. Η σύγχρονη σχετικοκρατία όμως είναι η ιδεολογική συνθηκολόγηση του φιλελευθερισμού μπροστά στη νέα μονοκρατορία, η ομολογία της ανισχυρότητάς του, η μετάβαση στον αυταρχισμό, ο οποίος όπως σε άλλα πεδία έτσι και εδώ αποτελεί τη φυσική προέκταση, την “υπερ-σχετικοκρατία”. “Κατά βάση αναγνωρίζουμε το αίτημα της σχετικοκρατίας” λένε οι θετικιστές «Αρκετά αφελείς, συνδέουν τη σχετικοκρατία με τη δημοκρατία και τη φιλειρηνικότητα και φρονούν ότι οι τελευταίες “τείνουν προς μια σχετικοκρατική βασική αντίληψη”. Ο Mussolini διέγνωσε καλύτερα την κατάσταση. Είναι ανέκαθεν περήφανος ότι εφάρμοσε τη σχετικοκρατία απέναντι στους σοσιαλιστές και σε όλες τις άλλες πολιτικές πεποιθήσεις. Το γεγονός ότι το κίνημα του οποίου ηγείται δεν έχει δεσμευτεί ως προς κανένα πρόγραμμα και ανάλογα με την εκάστοτε περίσταση έχει αυτοχαρακτηριστεί αριστοκρατικό και δημοκρατικό, επαναστατικό και αντιδραστικό, προλεταριακό και αντιπρολεταριακό, ειρηνιστικό και αντιειρηνιστικό, θεμελιώνει σύμφωνα με τον Mussolini το δικαίωμα να “θεωρείται άμεση έκφραση των πιο επίκαιρων κατευθύνσεων του ευρωπαϊκού πνεύματος”, δηλαδή των σχετικοκρατικών ρευμάτων της φιλοσοφίας. “Από το γεγονός ότι όλες οι ιδεολογίες είναι ισάξιες, αφού όλες είναι απλώς επινοήματα, ο σύγχρονος σχετικοκράτης συμπεραίνει ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να τάσσεται με αυτή που προτιμά και να αγωνίζεται με όλες του τις δυνάμεις για να προσδώσει κύρος” (βλπ. Benito Mussolini, “Relativismo e fascismo”, στο Diuturna, Μιλάνο 1924, […]). Η φιλοσοφικά απαράδεκτη σχετικοκρατία αποτελεί έναν παράγοντα στην κοινωνική δυναμική, η οποία οδηγεί σε αυταρχικές μορφές. Η αδιαφορία απέναντι στην ιδέα, που χαρακτηρίζει την θεωρία, είναι ο προάγγελος του κυνισμού στην πράξη». […] PDF

---

[1] Ελληνικές μεταφράσεις: M.Horkheimer, Υλισμός και μεταφυσική, Οι Εβραίοι και η Ευρώπη, Φιλοσοφικό σημειωματάριο, Απαρχές της αστικής φιλοσοφίας της ιστορίας, Το αυταρχικό κράτος, Η έκλειψη του λόγου, Το τέλος του λόγου, Φιλοσοφία και κοινωνική κριτική.

[2] Γ.Κουζέλης, “Εικόνες της επιστήμης”, στο: Επιστημολογία. Κείμενα, [επιμ.] Γ.Κουζέλης, β΄ αναθ.έκδ. Νήσος 1997. Στο 16^ο συνέδριο της Γερμανικής Κοινωνιολογικής Εταιρίας το 1961, εξελίσσεται μια διαμάχη περί θετικισμού ‘ μεταξύ άλλων συμμετέχουν τότε οι Adorno και Popper.

[3] M.Horkheimer: “Η νεότερη επίθεση κατά της μεταφυσικής” (1937), στο: Επιστημολογία. Κείμενα, [επιμ.] Γ.Κουζέλης, β΄ αναθ.έκδ. Νήσος 1997.

Αυτόνομη Πρωτοβουλία

42. Max Horkheimer: «Οι Εβραίοι και η Ευρώπη» (1939)

42. M.Horkheimer.Nazis.22-10-2012

…Max Horkheimer: «Οι Εβραίοι και η Ευρώπη», (1939) *

«Είναι εντυπωσιακό ότι, παρά τον τίτλο του, το άρθρο αναφέρεται στους Εβραίους μόνο στις τελευταίες λίγες σελίδες, αφού έχει προηγουμένως αναλύσει πολύ πιο εξαντλητικά τη δομή της ναζιστικής οικονομίας, τις λειτουργίες του νέου κράτους και πάνω απ΄ όλα την ουσιώδη συνέχεια της ολοκληρωτικής τάξης πραγμάτων με τον αστικό φιλελευθερισμό. Αυτό είναι και το σπουδαιότερο δίδαγμα που επιφυλάσσει η διορατική και ασυμβίβαστη σκέψη του Χορκχάιμερ στους αμήχανους αστούς αντιφασίστες του καιρού του: Όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει να μιλάει και για τον φασισμό». (από την εισαγωγή)

[…] Τη στιγμή αυτή, έχουμε πραγματικά φτάσει στο σημείο όπου η αρμονία μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία ταυτόχρονα με όλες τις δυνατότητες για μετασχηματισμό της έχουν αποδειχθεί ακριβώς αυταπάτες τις οποίες ανέκαθεν κατήγγελλαν οι επικριτές της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. τώρα, όπως το είχαν προβλέψει, οι αντιφάσεις της τεχνικής προόδου έχουν προκαλέσει διαρκή οικονομική κρίση, και οι απόγονοι των ελεύθερων επιχειρηματιών δεν μπορούν να διατηρήσουν τις θέσεις τους παρά μόνο χάνοντας τις πολιτικές τους ελευθερίες. τώρα λοιπόν που τα πράγματα έχουν φτάσει εδώ, οι διανοούμενοι που αντιτίθενται στην ολοκληρωτική κοινωνία εξυμνούν εκείνη ακριβώς την κατάσταση στην οποία οφείλεται η έλευσή της και αποποιούνται τη θεωρία που αποκάλυπτε, όσο υπήρχε ακόμα χρόνος, τις κρυφές ρίζες της.

Κανείς δεν μπορεί ν’ απαιτήσει από τους πολιτικούς πρόσφυγες να αποκαλύψουν στις καπιταλιστικές χώρες που τους έχουν προσφέρει άσυλο τις ίδιες τις καπιταλιστικές ρίζες του φασισμού. Αλλά όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει επίσης να μιλάει και για τον φασισμό. Οι Άγγλοι οικοδεσπότες σήμερα είναι πολύ πιο ευχαριστημένοι με τους φιλοξενούμενούς τους απ΄ όσο ήταν ο Φρειδερίκος ο Μέγας με τον φαρμακόγλωσσο Βολταίρο. Δεν πειράζει αν ο ύμνος των διανοουμένων στον φιλελευθερισμό έρχεται πολλές φορές πολύ καθυστερημένα, αφού η μια χώρα μετά την άλλη περνούν στον ολοκληρωτισμό πιο γρήγορα από τον χρόνο που χρειάζονται τα βιβλία τους για να βρουν εκδότες. οι διανοούμενοι δεν έχουν εγκαταλείψει την ελπίδα ότι σε κάποια χώρα η μεταρρύθμιση του δυτικού καπιταλισμού θα προχωρήσει ομαλότερα απ΄ όσο στη Γερμανία και ότι ξένοι ε άριστες συστάσεις όπως αυτοί οι ίδιοι θα βρουν εν τέλει στον ήλιο μοίρα. Το ολοκληρωτικό καθεστώς, ωστόσο, δεν είναι παρά το προηγούμενο αστικό καθεστώς χωρίς τις αναστολές του. Όπως μερικές φορές οι άνθρωποι γερνώντας εκδηλώνουν τόση κακία όση ανέκαθεν έκρυβαν κατά βάθος, έτσι και η ταξική κυριαρχία στο τέλος της παίρνει τη μορφή της «κοινότητας του λαού» (Volksgemeinschaft). Η θεωρία κατέστρεψε τον μύθο της αρμονίας των συμφερόντων μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου. έδειξε ότι η φιλελεύθερη οικονομία αναπαράγει τις σχέσεις κυριαρχίας μέσω των «ελεύθερων συμβολαίων» που επιβάλλονται εκβιαστικά λόγω των ανισοτήτων της ιδιοκτησίας. Τώρα αυτή η μεσολάβηση έχει καταργηθεί. Ο φασισμός είναι η αλήθεια της σύγχρονης κοινωνίας που η θεωρία είχε εξαρχής συνειδητοποιήσει: ο φασισμός στερεοποιεί τις ακραίες ταξικές διακρίσεις που παράγει αναπότρεπτα ο νόμος της υπεραξίας.

Δεν χρειάζεται καμία αναθεώρηση της οικονομικής θεωρίας για να κατανοήσουμε τον φασισμό. Η ίση και δίκαιη ανταλλαγή οδηγήθηκε ως τον παραλογισμό, και αυτός ο παραλογισμός είναι το ολοκληρωτικό καθεστώς. Η μετάβαση από τον φιλελευθερισμό επήλθε με αρκετά λογικό και λιγότερο βίαιο τρόπο απ΄όσο η μετάβαση από τον μερκαντιλισμό στο σύστημα του δεκάτου ενάτου αιώνα. Οι ίδιες οικονομικές τάσεις που μέσω του ανταγωνισμού γεννούν μια διαρκή αύξηση της παραγωγικότητας, μεταβλήθηκαν ξαφνικά σε δυνάμεις κοινωνικής αποδιοργάνωσης. Το καύχημα του φιλελευθερισμού, η τεχνολογική ανάπτυξη της βιομηχανίας ως το μη περαιτέρω, καταστρέφει τα ίδια της θα θεμέλια αφού μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν μπορούν πλέον να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη. Η αναπαραγωγή του υπάρχοντος μέσω της αγοράς εργασίας γίνεται αναποτελεσματική.

Προηγουμένως η αστική τάξη ήταν αποκεντρωμένη και οι ιδιοκτήτες πολλοί. η επέκταση της επιχείρησης αποτελούσε για κάθε επιχειρηματία προϋπόθεση ώστε ν΄ αυξήσει το μερίδιό πού του αναλογούσε σε κοινωνικό υπερπροϊόν. Χρειαζόταν εργάτες προκειμένου να επικρατήσει στον ανταγωνισμό της αγοράς. Στην περίοδο των μονοπωλίων η επένδυση όλο και περισσότερων νέων κεφαλαίων δεν υπόσχεται πλέον κάποια μεγάλη αύξηση κέρδους. Το πλήθος των εργατών, από τους οποίους προκύπτει η υπεραξία, μειώνεται συγκριτικά με τον μηχανισμό τον οποίο υπηρετεί. Τα πρόσφατα χρόνια, η βιομηχανική παραγωγή υπάρχει μόνον ως προϋπόθεση για το κέρδος, για την επέκταση της κυριαρχίας ατόμων και ομάδων πάνω στην ανθρώπινη εργασία. Η πείνα από μόνη της δεν είναι λόγος για την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Το να παράγει κάποιος για να ικανοποιήσει επιτακτικές και άλυτες ανάγκες, για τις μάζες των ανέργων, θα αντέβαινε στους νόμους της οικονομίας όσο και της θρησκείας που στηρίζουν από κοινού την τάξη: ο μη εργαζόμενος μήδε εσθιέτω.

Ακόμα και η βιτρίνα της οικονομίας της αγοράς προδίδει την χρεοκοπία της. Οι διαφημιστικές ταμπέλες σε όλες τις χώρες είναι τα λαμπρά της μνημεία. Τα μηνύματά τους είναι γελοία. Μιλάνε στους περαστικούς σε ένα ψεύτικα οικείο ιδίωμα, όπως μιλάνε κάποιοι ελαφρόμυαλοι ενήλικες στα παιδάκια και στα ζώα. Τα πλήθη, σαν τα παιδιά, ξεγελιούνται: πιστεύουν ότι σαν ανεξάρτητα υποκείμενα έχουν την ελευθερία να διαλέξουν ό,τι οι ίδιοι θέλουν. Αλλά η εκλογή τους είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό υπαγορευμένη. Εδώ και δεκαετίες υπάρχουν χιλιάδες καταναλωτικών προϊόντων που διαφέρουν μόνο στις ετικέτες τους. Η ποικιλία των διαφόρων ποιοτήτων που αφήνει έκθαμβο τον καταναλωτή υπάρχει μόνο στο χαρτί. Αν η διαφήμιση χαρακτήριζε πάντα τα faux frais της αστικής εμπορευματικής οικονομίας, παλαιότερα τουλάχιστον είχαν μια θετική λειτουργία ως μέσον για την αύξηση της ζήτησης. Σήμερα ο αγοραστής κολακεύεται με έναν ιδεολογικό τρόπο που δεν τον πολυπιστεύει. Έχει ήδη μάθει να ερμηνεύει τη διαφήμιση προϊόντων από τις εμπορικές φίρμες ως εθνικά συνθήματα που δεν πρέπει κάποιος να τους εναντιώνεται. Η πειθαρχία στην οποία καλεί η διαφήμιση βρίσκει το αληθινό της πρόσωπο στις φασιστικές χώρες. Στις αφίσες οι άνθρωποι ανακαλύπτουν τι πραγματικά είναι: στρατιώτες. Η διαφήμιση επαληθεύεται. Η αυστηρή κυβερνητική εντολή που σε απειλεί από κάθε τοίχο στη διάρκεια των εκλογών σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, αντιστοιχεί ακριβέστερα στη σύγχρονη οργάνωση της οικονομίας απ’ ό,τι οι μονότονα πολύχρωμοι φωτισμοί στα μεγάλα πολυκαταστήματα και στα κέντρα ψυχαγωγίας.

Τα οικονομικά προγράμματα των καλοπροαίρετων Ευρωπαίων πολιτικών, και όλου του πλήθους των δημοσίων υπαλλήλων που απασχολούν, είναι απατηλά. Στο τελευταίο στάδιο του φιλελευθερισμού, θέλουν να αντισταθμίσουν με κυβερνητικά διατάγματα την αδυναμία της διαλυόμενης οικονομίας της αγοράς να θρέψει τον κόσμο. Μαζί με τους οικονομικά ισχυρούς προσπαθούν να ενθαρρύνουν την οικονομία να παράσχει σε όλους τα προς το ζην. ξεχνούν όμως ότι η απροθυμία για νέες επενδύσεις δεν οφείλεται σε στιγμιαίο καπρίτσιο. Οι βιομήχανοι δεν έχουν καμία όρεξη να λειτουργούν τα εργοστάσιά τους μόνο και μόνο για να βοηθούν, μέσα από τους φόρους που θα αναγκάζονταν να πληρώνουν σε μια αμερόληπτη κυβέρνηση, χρεοκοπημένους αγρότες, άνεργους και άλλα αναξιοπαθούντα στρώματα. Για την τάξη τους μια τέτοια διαδικασία δεν αξίζει τον κόπο. Όσοι φιλοκυβερνητικοί οικονομολόγοι και αν κατηχούν τους επιχειρηματίες πως είναι προς το δικό τους συμφέρον, οι ισχυροί γνωρίζουν καλύτερα τα συμφέροντά τους και έχουν υψηλότερες φιλοδοξίες από μια μεταβατική συγκυρία με απεργίες και οτιδήποτε άλλο χαρακτηρίζει την προλεταριακή πάλη των τάξεων. Οι πολιτικοί οι οποίοι, κατόπιν τούτων, εξακολουθούν να επιδιώκουν έναν φιλελευθερισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, παρανοούν θεμελιωδώς τον χαρακτήρα του φιλελευθερισμού. Μπορεί να διαθέτουν αξιοζήλευτη παιδεία και να περιστοιχίζονται από ειδικούς, οι προσπάθειές τους όμως είναι βλακώδεις: ζητούν να καθυποτάξουν στο γενικό πληθυσμό την τάξη εκείνη τής οποίας τα ιδιαίτερα συμφέροντα από τη φύση τους αντιμάχονται τα γενικά συμφέροντα. […]

Οι σχέσεις παραγωγής επικρατούν εις πείσμα των ανθρωπιστικών κυβερνήσεων. Η πρωτοπορία των επιχειρηματικών ενώσεων οικοδομεί τώρα έναν νέο μηχανισμό και οι οπαδοί της παίρνουν στα χέρια τους ολόκληρη της κοινωνική τάξη. ο επιμέρους έλεγχος σε συγκεκριμένα εργοστάσια δίνει τη θέση του στην ολοκληρωτική κυριαρχία των επιμέρους συμφερόντων στο σύνολο τού λαού. Τα άτομα υποτάσσονται σε μια νέα πειθαρχία η οποία απειλεί τα θεμέλια της κοινωνικής οργάνωσης. Ο μετασχηματισμός του εξαθλιωμένου ατόμου που αναζητούσε εργασία τον δέκατο ένατο αιώνα σε ενεργό μέλος μιας φασιστικής οργάνωσης θυμίζει την ιστορική σημασία της μεταμόρφωσης του μεσαιωνικού ανεξάρτητου τεχνίτη σε προτεστάντη αστό της Μεταρρύθμισης ή του φτωχού Άγγλου αγρότη σε σύγχρονο βιομηχανικό εργάτη. Εν όψει ενός τόσο ριζικού κλονισμού των κοινωνικών θεμελίων, οι πολιτικοί που επιδιώκουν μια μετριοπαθή πρόοδο εμφανίζονται σχεδόν αντιδραστικοί.
Η αγορά εργασίας αντικαθίσταται από την καταναγκαστική εργασία. Αν μέσα στις τελευταίες δεκαετίες οι άνθρωποι έγιναν από υποκείμενα συμβαλλόμενα σε σχέσεις ανταλλαγής ζητιάνοι και αντικείμενα της κοινωνικής πρόνοιας, τώρα γίνονται άμεσα αντικείμενα κυριαρχίας. Στην προ-φασιστική περίοδο ο άεργος απειλούσε την κοινωνική τάξη. Η μετάβαση σε μια οικονομία που θα ενοποιούσε τα διαχωρισμένα στοιχεία, που θα παρέδιδε στους ανθρώπους τον αδρανή μηχανισμό και τον ανώφελα συσσωρευμένο πλούτο, έμοιαζε αναπόφευκτη στη Γερμανία, και ο παγκόσμιος κίνδυνος του σοσιαλισμού φαινόταν σοβαρός. Οποιοσδήποτε είχε δυνατότητα λόγου στη Δημοκρατία, συστρατευόταν με τους εχθρούς του σοσιαλισμού. Η διακυβέρνηση στηριζόταν στις κοινωνικές παροχές, στους πρώην αποικιακούς υπαλλήλους και σε αντιδραστικούς αξιωματούχους. Τα συνδικάτα μεταμορφώθηκαν πρόθυμα από όργανα της ταξικής πάλης σε υπαλλήλους του κράτους οι οποίοι αναλαμβάνουν τη διανομή της κυβερνητικής ελεημοσύνης, ενσταλάζουν πνεύμα νομιμοφροσύνης στους αποδέκτες και συμμετέχουν στον κοινωνικό έλεγχο. Μια τέτοια βοήθεια, ωστόσο, στα μάτια των ισχυρών ήταν ύποπτη. Από τη στιγμή που το γερμανικό κεφάλαιο υιοθέτησε ιμπεριαλιστική πολιτική, ξεφορτώθηκε την εργατική γραφειοκρατία, πολιτικούς και συνδικάτα, που το είχαν στηρίξει. Παρά τις ειλικρινά έντιμες προθέσεις τους, οι γραφειοκράτες αυτοί δεν μπορούσαν να αρθούν στο ύψος των νέων καταστάσεων. Οι μάζες δεν κινητοποιήθηκαν για τη βελτίωση των βιοτικών τους συνθηκών, ούτε για ψωμί, αλλά για να υπακούν –τέτοιο είναι το έργο του φασιστικού μηχανισμού. Η διακυβέρνηση αποκτά εδώ νέο νόημα. Αντί για υπάλληλους ρουτίνας, χρειάζονται οργανωτές με φαντασία και ανελέητους επόπτες.. πρέπει να απομακρυνθούν για τα καλά από τη σαγήνη ιδεολογιών της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Στον όψιμο καπιταλισμό, οι λαοί μεταμορφώνονται πρώτα σε αποδέκτες κοινωνικών παροχών και ύστερα σε πειθαρχημένους οπαδούς [Gefolgschaften].
(* εκδ.Έρασμος, μετάφραση-εισαγωγή: Φ.Τερζάκης)

πηγή: http://wp.me/pyR3u-aDb

Αυτόνομη Πρωτοβουλία